А.И. Софронов – Алампа «Күһүҥҥү түүн» хоһоонун тылбааһын ырытыы

А.И. Софронов — Алампа «Күһүҥҥү түүн» хоһоонун тылбааһын ырытыы

А.И. Софронов — Алампа поэзиятыгар биир бэлиэ миэстэни «Күһүҥҥү түүн» (1919) хоһоон ылар. Бу социальнай-политическай проблематикалаах хоһоон буолар [2].

«Күһүҥҥү түүн» хоһоону нууччалыы тылынан Владимир Солоухин тылбаастаабыт. Баллыр тылбааһын Н. Габыше оҥорбут. Тылбаас «Северная ночь» (1984), «Возвращение» (2006) хомуурунньуктарга киирбит.

Хоһоон тыла уустук, сахалыытыгар туруору аллитерация, кириэстии рифма баар эбит буоллаҕына, тылбааһыгар тылбаасчыт тугу да тутуспатах. Бу хоһоон тылбааһын көҥүл диэххэ сөп. Тоҕо диэтэххэ олус элбэх информацияны түһэрии, эбии баар.

Бу хоһоону ырытарга чэпчэки буоллун диэн, тиэкиһи ис хоһоонунан кэрчиккэ араардым. Онно кэрчик ахсын ис хоһоонунан тэҥнээх солбук; маарыннатан солбук; уларытыы; тылы эбэтэр этиини көтүтүү; тиэкискэ суох информацияны эбии диэн наардаатым.

Тэҥнээх солбук: Этим сааһа «дыр» гынна — По телу дрожь — «б-рр»; Сүрэҕим «тиҥ-тиҥ» тэптэ — Сердце бьется — «тук-тук»; Кулгааҕым тыаһа «чцҥ» гынна — В голове гудит — «бум»; Сүһүөҕүм «лас-лас» тыаһаата — Зубы стучат — «лас-лас».

Чугаһатан солбук: Харбыалаһан биссэр — Только на ощупь//Можем узнать друг друга. Халлаан диэки — И долго-долго кверху глядеть; Сиббиэннээх хараҥа сиэтэ — Все съела тьма; Сир диэки — И в упор на землю глядеть; Хабыс-хараҥа, хара-балай — Черным-черно; Иннинэн хаамтахха — Шаг вперед шагнешь; Ииҥҥэ түһүөх курдук — В яму попадешь; Улаханнык ойдоххо — Если прыгнешь вперед; Омуһахха охтуох курдук — Канава ждет; Һуу-уу, эчи аҕай ини — Вот какая напасть о.д.а.

Көтүтүү: Халлаан сырдыгын//Хаппахтыы сүүрэн//Хайа көппүт эбит. Сиһэ биллибэт; Ханна да баара биллибэт//Хатан хараҥа халыйда; Батыгыраччы үүммүт//Бааҕынас мастар//Баттыы түһүөх курдук//Барыһан тураллар//Тигинэччи үүммүт//Тиит мастар//Дьиэрэһэн тураллар о.д.а.

Суоҕу эбии: Хараҥа түүн обургу — Ночь пришла//Тьма залегла. «Обургу» диэн тылы түһэрэн кэбиспит. Ол оннугар «пришла», «залегла» диэн туохтуурдары эбэн биэрбит; Черно и глухо (холобур, слепо диэххэ сөп); Им-ньим, имик-балай — Эхма (саҥа аллайыыны солбуйбут); Ни вблизи, ни вдали//Никакой не видно земли; Смотришь изо всех глаз; Слушаешь, навостривши ухо.

Тэҥнээх солбук: Хантас гыннахха — Если голову запрокинуть; Төҥкөс гыннахха — Если низко наклониться.

92 холобуртан:

а) тэҥнээх солбук — 7;

б) чугаһатан солбук — 16;

в) информацияны уларытыы — 10;

г) информацияны көтүтүү — 26;

д) суох информацияны эбии — 33.

Манна көстөрүнэн тылбаасчыт олус элбэх информацияны эбии киллэрбит уонна көҕүрэппит. Мин санаабар, бу тылбаас намыһах таһымнаах, тоҕо диэтэххэ тылбаасчыт автор эппит ис санаатын тылбааһыгар толору биэрбэтэх.

Туһаныллбыт литература

1. Софронов А.И. Северная ночь//пер.с якут., сост.и прим. Вл. Солоухин. М: Сов.Россия, 1984.
2. Семенова В.Г. Анемподист Софронов поэзията. Дь, 2002.